1887-1967
Ο Μιχαήλ Κύρκος του Κωνσταντίνου γεννήθηκε στο Σαμάκοβο (Σιδηροχώρι) της Ανατολικής Θράκης το 1893. Φοίτησε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή στην Κωνσταντινούπολη και στη συνέχεια σπούδασε στην Ανώτατη Εμπορική Σχολή της Ελβετίας, απ’ όπου αποφοίτησε το 1913. Ο Μ. Κύρκος ανέλαβε αρχικά τη διεύθυνση της Εμπορικής Σχολής Κωνσταντινίδη στην Αθήνα, ενώ τον Ιανουάριο του 1915 διορίστηκε διευθυντής της Δημόσιας Εμπορικής Σχολής Σάμου. Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους μετέβη στο Ηράκλειο Κρήτης για να οργανώσει την ίδρυση αντίστοιχης Εμπορικής Σχολής, στην οποία ανέλαβε την διεύθυνση έως το 1918. Την περίοδο 1919-1920 ανέλαβε την διεύθυνση της Εμπορικής Σχολής του Εμπορικού Συλλόγου Βόλου. Έπειτα, επέστρεψε στην Αθήνα και ανέλαβε διευθυντής της Εμπορικής Σχολής Κωνσταντινίδη. Μετά την ήττα των ελληνικών δυνάμεων στη Μικρασιατική Εκστρατεία μετέβη στη Θεσσαλονίκη και οργάνωσε την Παμπροσφυγική Συνομοσπονδία Μακεδονίας-Θράκης, η οποία ανέλαβε τη διαχείριση της αποκατάστασης των προσφύγων. Παράλληλα, από το 1923 έως το 1925 εξέδωσε την εβδομαδιαία Εφημερίς των προσφύγων.
Ο Μ. Κύρκος πολιτεύθηκε στις εκλογές του 1923 και εξελέγη πρώτη φορά βουλευτής Θεσσαλονίκης με το Κόμμα Φιλελευθέρων (ΚΦ). Στις εκλογές του 1926 πολιτεύθηκε με την Ένωση Φιλελευθέρων, συμμετέχοντας ως υποψήφιος του Κόμματος Προοδευτικών Φιλελεύθερων του Γεώργιου Καφαντάρη και επανεξελέγη βουλευτής Θεσσαλονίκης, ενώ ανέλαβε και υπουργός Υγιεινής Προνοίας & Αντιλήψεως (4.12.1926-17.8.1927, 17.8.1927-8.2.1928 και 8.2.1928-4.7.1928) στις κυβερνήσεις του Αλέξανδρου Ζαΐμη. Πολιτεύθηκε ξανά στις εκλογές του 1928 χωρίς να εκλεγεί. Εξελέγη και πάλι βουλευτής Δράμας με το Προοδευτικό Κόμμα, μετεξέλιξη του Κόμματος Προοδευτικών Φιλελευθέρων, στις εκλογές του 1933. Ανεξαρτητοποιήθηκε από το κόμμα ένα χρόνο αργότερα εξαιτίας διαφωνιών του με την πολιτική του Γ. Καφαντάρη, και τον Μάρτιο του 1934 έπειτα από πρόταση του πρωθυπουργού Παναγή Τσαλδάρη ανέλαβε το Υπουργείο Κρατικής Υγιεινής και Αντιλήψεως, προωθώντας κατά τη διάρκεια της θητείας του νόμους για τη συγκρότηση των αστικών προσφυγικών συνεταιρισμών. Ο Μ. Κύρκος πολιτεύθηκε στις εκλογές του 1935 με το Λαϊκό Κόμμα (ΛΚ) και εξελέγη βουλευτής Θεσσαλονίκης. Όταν ο Π. Τσαλδάρης τάχθηκε υπέρ της βασιλείας, ο Μ. Κύρκος διαφώνησε και αποχώρησε από το κόμμα μαζί με δέκα ακόμη βουλευτές και συγκρότησαν εντός του κοινοβουλίου την «Ανεξάρτητον Δημοκρατική Ομάδα». Στις εκλογές του 1936 δεν συμμετείχε.
Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου 1936 ο Μ. Κύρκος ανέπτυξε αντιστασιακή δράση και συγκρότησε μαζί με τον Νικόλαο Κολυβά την οργάνωση «Φιλική Εταιρεία», στην οποία προσχώρησαν πολλοί δημοκρατικοί προερχόμενοι από τη βενιζελική παράταξη και εξέδωσαν την παράνομη εφημερίδα Ελευθερία. Συνελήφθη τον Ιούνιο του 1938, αλλά αφέθηκε ελεύθερος και συνελήφθη και πάλι τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, οπότε και εξορίστηκε στη Σαντορίνη, την Άμφισσα, τη Σκύρο και την Κύμη έως το 1940. Στη διάρκεια της Κατοχής εντάχθηκε στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ).
Μεταπολεμικά, ο Μ. Κύρκος κατέθεσε με την ιδιότητα του διευθυντή της εφημερίδας Μάχη στις δίκες των δοσιλόγων. Συμμετείχε στη συγκρότηση του Δημοκρατικού Ριζοσπαστικού Κόμματος, που προσχώρησε στον πολιτικό συνασπισμό του ΕΑΜ το 1945. Ο Μ. Κύρκος διετέλεσε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ και παράλληλα ανέλαβε τη διεύθυνση της εφημερίδας Ελεύθερη Ελλάδα από το 1945 έως και το 1947, οπότε και απαγορεύτηκε η έκδοσή της. Στις εκλογές του 1946 δεν έλαβε μέρος, υποστηρίζοντας την απόφαση της αποχής που είχε λάβει το ΕΑΜ. Κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο επεδίωξε σταθερά την επίτευξη πολιτικής λύσης με αποκορύφωμα τις διερευνητικές επαφές το καλοκαίρι του 1947 με τον Θεμιστοκλή Σοφούλη. Παρότι το Δημοκρατικό Ριζοσπαστικό Κόμμα δεν τέθηκε εκτός νόμου το 1947, τα στελέχη του δέχτηκαν διώξεις και ο Μ. Κύρκος συνελήφθη στις 27 Οκτωβρίου 1947 και φυλακίστηκε στις φυλακές των Βούρλων στον Πειραιά και στη συνέχεια, τον Ιούνιο του 1949, μεταφέρθηκε στη Μακρόνησο.
Ο Μ. Κύρκος απελευθερώθηκε τον Μάιο του 1950 και το επόμενο έτος ανέλαβε διευθυντής της εφημερίδας Δημοκρατική. Εν όψει των δημοτικών εκλογών του Απριλίου του 1951 εντάχθηκε στην πολιτική κίνηση του Δημοκρατικού Συναγερμού και συμμετείχε τον Αύγουστο του 1951 στην ίδρυση της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ). Στις εκλογές του 1951 πολιτεύθηκε με την ΕΔΑ χωρίς να εκλεγεί, ανακηρύχθηκε όμως βουλευτής Θεσσαλονίκης στις 8 Δεκεμβρίου, μετά την ακύρωση της εκλογής των εξόριστων και φυλακισμένων από το Εκλογοδικείο, στη θέση του Μανώλη Γλέζου. Εντός του Κοινοβουλίου δήλωσε βουλευτής του Δημοκρατικού Ριζοσπαστικού Κόμματος, το οποίο απέκτησε και για πρώτη φορά κοινοβουλευτική εκπροσώπηση. Παρά τον διαχωρισμό του από την κοινοβουλευτική ομάδα της ΕΔΑ δεν απέκλινε ωστόσο των πολιτικών θέσεων του συνασπισμού εντός του Κοινοβουλίου. Η διάσπαση συντελέστηκε το καλοκαίρι του 1952, όταν στις 13 Αυγούστου ο Μ. Κύρκος ανακοίνωσε την προσχώρησή του στη Εθνική Προοδευτική Ένωση Κέντρου, με την οποία πολιτεύθηκε στις εκλογές του ίδιου έτους χωρίς να εκλεγεί. Επανεξελέγη βουλευτής Θεσσαλονίκης ως συνεργαζόμενος με την ΕΔΑ στις εκλογές του 1958, του 1961 και του 1963. Διετέλεσε ενεργό μέλος του κινήματος ειρήνης, ενώ αναδείχθηκε και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ενώσεως διά την Διεθνήν Ύφεσιν και την Ειρήνη το 1955. Ο Μιχάλης Κύρκος απεβίωσε το 1967.
Βιβλιογραφία
Βασικές πηγές για τη συγκρότηση των βιογραφικών του Λεξικού αποτέλεσαν:
- οι Στατιστικές των βουλευτικών εκλογών 1926-2015
- οι Στατιστικές των γερουσιαστικών εκλογών 1929-1933
- το Μητρώο πληρεξουσίων, γερουσιαστών και βουλευτών, 1822-1935
- το Μητρώο γερουσιαστών και βουλευτών
- η ιστοσελίδα της Βουλής των Ελλήνων https://www.hellenicparliament.gr/Vouleftes/Diatelesantes-Vouleftes-Apo-Ti-Metapolitefsi-Os-Simera/
- και η ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Νομικών και Κοινοβουλευτικών θεμάτων https://gslegal.gov.gr/?page_id=776
Βλ. επίσης:
- Μιχάλης Κύρκος, Πίσω από τα κάγκελα. Ένα ιστορικό ντοκουμέντο, Αθήνα 1996
- Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, «Βιογραφικό σημείωμα Μιχάλη Κύρκου (1893-1967)»: http://62.103.28.111/kyrkos/MKYRKOS.html
- Φίλιππος Ηλιού, Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος. Η εμπλοκή του ΚΚΕ, Αθήνα 2010
- Δημήτρης Κουσουρής, Οι δίκες των δοσιλόγων, 1944-1949, Αθήνα 2014
- Ηλίας Νικολακόπουλος, «Η κοινοβουλευτική εκπροσώπηση της ΕΔΑ, 1951-1967» (αδημοσίευτη μελέτη)
- Τάσος Τρίκκας, ΕΔΑ 1951-1967. Το νέο πρόσωπο της Αριστεράς, τ. Α΄-Β΄, Αθήνα 2009
- Αγγελική Χριστοδούλου, “Δημοκρατικόν Ριζοσπαστικόν Κόμμα (ΔΡΚ), 1945-1952”, στο Ιστορικό Λεξικό Ελληνικών Κοινοβουλευτικών Κομμάτων, 1844-1967, Αθήνα 2022
Τελευταία ενημέρωση: 4.12.2023
