Ιστορικό εκλογών
Η συμφωνία της Βάρκιζας που υπογράφτηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1945 καθόριζε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το πολιτειακό ζήτημα εντός του έτους και εν συνεχεία βουλευτικών εκλογών, ενώ παράλληλα αποφασίστηκε η συγκρότηση «Συμμαχικής αποστολής για την παρακολούθηση των ελληνικών εκλογών» (Allied Mission to Observe the Greek Elections-AMFOGE). Ωστόσο τον Σεπτέμβριο προκρίθηκε η αντιστροφή των διαδικασιών, με μετάθεση του δημοψηφίσματος και πρόταξη των εκλογών, οι οποίες προκηρύχθηκαν στις 19 Ιανουαρίου 1946 από την κυβέρνηση Θεμιστοκλή Σοφούλη για τις 31 Μαρτίου.
Η πρόταξη των εκλογών προσέδωσε σε αυτές δημοψηφισματικό χαρακτήρα, καθώς το πολιτειακό βρέθηκε στο επίκεντρο του εκλογικού ανταγωνισμού με τα κόμματα να τοποθετούνται επί του θέματος κατά την προεκλογική περίοδο. Υπέρ της επανόδου του Γεώργιου τάχθηκαν: ο συνασπισμός της Ηνωμένης Παράταξης Εθνικοφρόνων (τον οποίο είχαν συγκροτήσει το Λαϊκό Κόμμα, το Κόμμα Εθνικών Φιλελευθέρων, το Μεταρρυθμιστικό Κόμμα και μικρότερα κόμματα), το Εθνικό Κόμμα Ελλάδας, ο συνασπισμός της Ένωσης Εθνικοφρόνων (που είχε συγκροτήσει το Κόμμα Εθνικοφρόνων με το Λαϊκό Αγροτικό Κόμμα) και μικρότερα κόμματα τοπικής εμβέλειας. Ουδέτερη στάση απέναντι στο πολιτειακό τήρησαν ο συνασπισμός της Εθνικής Πολιτικής Ένωσης (που είχαν συγκροτήσει το Δημοκρατικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, το Εθνικό Ενωτικό Κόμμα και το Κόμμα Βενιζελικών Φιλελευθέρων), η Ένωση Αγροτικών Κομμάτων και ανεξάρτητοι συνδυασμοί. Θέση υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας έλαβε το Κόμμα Φιλελευθέρων. Απείχαν από τις εκλογές ο Πολιτικός Συνασπισμός Κομμάτων του ΕΑΜ (Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, Αγροτικό Κόμμα, Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας, Δημοκρατικό Ριζοσπαστικό Κόμμα και Δημοκρατική Ένωση), το Προοδευτικό Κόμμα, το Κόμμα Αριστερών Φιλελευθέρων, το Σοσιαλιστικό Κόμμα-Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας, η Ένωση Δημοκρατικών Αριστερών και στελέχη του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδας. Τέλος, στις εκλογές συμμετείχαν μία σειρά από μικρότερα κόμματα, ανεξάρτητοι και μεμονωμένοι υποψήφιοι.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ηλίας Νικολακόπουλος, Η καχεκτική δημοκρατία. Κόμματα και εκλογές, 1946-1967, Αθήνα 2001.
Σωτήρης Ριζάς, Από την Απελευθέρωση στον Εμφύλιο, Αθήνα 2011.
Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Ελληνικός φιλελευθερισμός. Το ριζοσπαστικό ρεύμα, 1932-1979, Αθήνα 2010.
Γρηγόριος Ψαλλίδας (επιμ.), Οι εκλογές του 1946. Σταθμός στην πολιτική ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, Αθήνα 2008.
Jean Meynaud (με τη συνεργασία των Π. Μερλόπουλου, Γ. Νοταρά), Οι πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα, 1946-1965, τ. Α΄, Αθήνα 2002.
Greek Elections 1946 I – © British Pathé
Greek Elections 1946 II – © British Pathé
Greek Elections 1946 III – © The Associated Press
Οι εκλογές "εκ των έσω..."
«Ήρθε επί τέλους η ημέρα έπειτα από δέκα ολόκληρα χρόνια αναγκαστικού κλεισίματος του παζαριού να εξασκήση ο συνταγματικός πολίτης τα λεγόμενα πολιτικά του δικαιώματα. Αλλά οι γνώμες έχουν διχασθή. Κ’ έτσι έχουμε τρεις παρατάξεις συνταγματικών πολιτών. Έχουμε εκείνους που θα ψηφίσουν οπωσδήποτε. Εκείνους που θα κάνουν αποχή. Κι εκείνους που αμφιρρέπουν αν θα ψηφίσουν ή όχι. Μια η καρδιά τους τραβάει αποχή και μια τραβάει κάλπη. Μια δεν θέλουν να μετάσχουν σε εκλογές που κι ο ίδιος ο πρωθυπουργός διακήρυσσε πως δεν θα είναι γνήσιες και μια σκέπτονται τις ενδεχόμενες συνέπειες. Τι να κάνουν;»
εφ. Ελευθερία, 31.3.1946
«Εκ των υπαρχουσών την νύκτα πληροφοριών προς τους αρχηγούς των εθνικοφρόνων κομμάτων, τόσον από τας διαφόρους συνοικίας των Αθηνών και του Πειραιώς, όσον και από τας επαρχίας, συνάγεται ότι ο λαός είναι αποφασισμένος να προσέλθη σήμερον εις τας κάλπας κατά την μέγιστην αυτού πλειοψηφίαν».
εφ. Εμπρός, 31.3.1946
«Η Αθήνα και όλη η Ελλάδα έζησαν χθες την πιο περίεργη εκλογική μέρα από καταβολής του Ελληνικού Βασιλείου. Παρά τις απειλές, τη βία και την ηθική πίεση που άσκησαν ο κρατικός μηχανισμός, οι επεμβάσεις και οι έμμισθες τρομοκρατικές ομάδες, τα εκλογικά τμήματα και τα εκλογικά κέντρα είχον χθες όλη τη μέρα πραγματική νέκρα. Το ρεύμα των εθνικοφρόνων ψηφοφόρων είχε εξαντληθεί τις πρώτες πρωινές ώρες. Από το μεσημέρι ως το βράδυ που έκλεισαν οι κάλπες όλα τα εκλογικά τμήματα της Αθήνας εμφάνιζαν θλιβερή όψη ερημιάς».
εφ. Ριζοσπάστης, 1.4.1946
«Εις τους συνοικισμούς και τας συνοικίας όπου το ΕΑΜ ασκεί μεγάλην επιρροήν, αι οδοί ήσαν πλήρεις απεχόντων οι οποίοι περιεφέροντο, δεδομένου ότι τα κέντρα ήσαν κλειστά. Η στάσις των ήτο μάλλον στάσις “παθητικής αντιστάσεως”. Οι συμμετέχοντες εξεδήλωσαν τον φανατισμόν των προσελθόντες εις τας κάλπας ευθύς από των πρωϊνών ωρών. Εκράτουν επιδεικτικώς τα βιβλιάριά των καθ’ όν χρόνον ανέμενον εις την ουράν, άνευ άλλης εκδηλώσεως. Μόνον όταν ενεφανίζοντο εις τα τμήματα παρατηρηταί ή ξένοι δημοσιογράφοι ο κόσμος τους εχειροκρότει. Εντός των εκλογικών τμημάτων υπήρχε παντελής έλλειψις ενδιαφέροντος. Εις όλα γενικώς παρίσταντο εκπρόσωποι των συμμετεχόντων κομμάτων, αλλά δεν παρετηρήθη η έντασις η οποία υπήρχεν άλλοτε με την άγρυπνον παρακολούθησιν διά την πρόληψιν παρανομιών. Εφορευτικαί επιτροπαί και εκπρόσωποι των κομμάτων είχον το συναίσθημα της απουσίας αντιπάλου, το οποίον εδημιούργει χαλάρωσιν».
εφ. Ελευθερία, 1.4.1946
