Ιστορικό εκλογών
Τον Σεπτέμβριο του 1949, μετά τη λήξη του Εμφυλίου, και με δεδομένο ότι η θητεία της Βουλής δεν μπορούσε να παραταθεί, τέθηκε αναπόφευκτα το ζήτημα της μορφής που θα λάμβανε η διακυβέρνηση της χώρας. Από τη στιγμή που προκρίθηκε η λύση των εκλογών, οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες για την κυβέρνηση του Αλέξανδρου Διομήδη. Μετά την παραίτηση του αντιπροέδρου Σοφοκλή Βενιζέλου, του υπουργού Στρατιωτικών Παναγιώτη Κανελλόπουλου αλλά και του αρχιστράτηγου Αλέξανδρου Παπάγου, η κυβέρνηση υπέβαλε την παραίτησή της στις 5 Ιανουαρίου 1950. Την επομένη, ο Ιωάννης Θεοτόκης ορκιζόταν πρωθυπουργός της υπηρεσιακής κυβέρνησης που θα διενεργούσε τις εκλογές, οι οποίες ορίστηκαν για τις 19 Φεβρουαρίου. Στο μεταξύ όμως, οι διαπραγματεύσεις για τον εκλογικό νόμο καθυστέρησαν να τελεσφορήσουν και ως εκ τούτου οι εκλογές μετατέθηκαν για τις 5 Μαρτίου.
Ο χαρακτήρας των συγκεκριμένων εκλογών ως «πρώτων», σε συνδυασμό με το εκλογικό σύστημα με το οποίο επρόκειτο να διεξαχθούν, της απλής αναλογικής, είχαν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ενός μεγάλου αριθμού κομμάτων που διεκδικούσαν το δικό τους μερίδιο στη νέα Βουλή. Οι μικρότεροι κομματικοί σχηματισμοί επέλεξαν την ένταξή τους σε ευρύτερους συνασπισμούς, ενώ τα «μεγάλα» κόμματα κατήλθαν αυτοτελώς στις εκλογές. Έτσι αυτοτελώς κατήλθαν το Κόμμα Φιλελευθέρων, το Λαϊκό Κόμμα, το Κόμμα Γ. Παπανδρέου, το Εθνικόν Κόμμα Ελλάδος και το Νέον Κόμμα. Οι συνασπισμοί που εμφανίστηκαν στις εκλογές ήταν: η Εθνική Προοδευτική Ένωση Κέντρου, η Πολιτική Ανεξάρτητος Παράταξις, το Μέτωπο Εθνικής Αναδημιουργίας, η Παράταξις Αγροτών και Εργαζομένων, και η Δημοκρατική Παράταξις. Συμμετείχαν επίσης μία σειρά από μικρότερα κόμματα, ανεξάρτητοι και μεμονωμένοι υποψήφιοι.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ηλίας Νικολακόπουλος, Η καχεκτική δημοκρατία. Κόμματα και εκλογές, 1946-1967, Αθήνα 2001.
Σωτήρης Ριζάς, Η ελληνική πολιτική μετά τον εμφύλιο πόλεμο: κοινοβουλευτισμός και δικτατορία, Αθήνα 2008.
Jean Meynaud (με τη συνεργασία των Π. Μερλόπουλου, Γ. Νοταρά), Οι πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα, 1946-1965, τ. Α΄, Αθήνα 2002.
Η διεξαγωγή της ψηφοφορίας στη Μακρόνησο, εκλογές 5.3.1950 – © ΕΡΤ Αρχείο
Οι εκλογές "εκ των έσω..."
«Δεν υπήρξεν ευμενής προς τους εκλογείς χθες ο καιρός. Σκεπασμένος με απειλητικά σύννεφα από το πρωί, ξέσπασε σε ραγδαία βροχή κατά το μεσημέρι και κατέβρεξε τις ουρές των ψηφοφόρων. Και μερικοί μεν απεχώρησαν, για να επανέλθουν αργότερα. Οι περισσότεροι όμως έμειναν στις θέσεις τους αδιαφορούντες για τη βροχή, πιστοί εκτελεσταί του ψηφοφορικού καθήκοντος. Εβράχησαν μεν, εψήφισαν δε. Η ψηφοφορία διεξήχθη με βραδύν ρυθμόν. Στο ίδιον χρονικό διάστημα κατά το οποίον άλλοτε εψήφιζαν τριάντα, χθες εψήφιζαν μόνον δέκα πέντε. Πού οφείλεται αυτή η βραδυπορία της εκλογής; Πού αλλού παρά στην πληθώρα των ψηφοδελτίων. Έως ότου τα πάρη ο ψηφοφόρος από τους αντιπροσώπους ανά ένα και έως ότου ξεδιαλέξη το ψηφοδέλτιον της προτιμήσεώς του μέσα στον όγκο των αχρήστων γι’ αυτόν, περνούσαν τουλάχιστον δέκα λεπτά της ώρας. Και οι άλλοι απ’ έξω περίμεναν και βρέχονταν…».
εφ. Ελευθερία, 6.3.1950
«Η πρωτεύουσα εξύπνησε χθες υπό μορφήν κάπως θλιβεράν. Η διακοσμητική της, με τα πανώ των υποψηφίων και με τις φωτογραφίες που εδέχθησαν την λύσσαν των κρούνων του αττικού ουρανού και οι περισσότερες των οποίων είχαν χάσει την έκφρασιν των, είχε αλλάξει. Έσπευδαν όμως πολλοί εκ των υποψηφίων να αντικαθιστούν τις κατεστραμμένες μορφές των με νέες όσες είχαν παραμείνει εναποθηκευμένες δια το αδιαχώρητον του χώρου των τοιχοκολλήσεων. Η προσέλευσις των ψηφοφόρων, ήρχισεν από της 8ης π.μ. […] Χαρακτηριστική υπήρξε παντού η τάξις και η ευπρέπεια των ψηφοφόρων οι οποίοι προσερχόμενοι δια να ψηφίσουν και μετά την ψήφον των απέφευγαν να προβούν εις οιανδήποτε εκδήλωσιν μαρτυρούσαν την προτίμησίν των. Ό,τι υπήρξε χαρακτηριστικόν ήταν και η συγκράτησις από παντός υπερμέτρου ενθουσιασμού κατά την επίσκεψιν των αρχηγών και των άλλων υποψηφίων εις τα διάφορα εκλογικά κέντρα.»
εφ. Το Βήμα, 6.3.1950
«Μια ομάς εκ τριάκοντα ξένων δημοσιογράφων ανεχώρησε την πρωΐαν δια την Μακρόνησον, όπου ο τρόπος της ψηφοφορίας, λόγω του ότι ευρίσκονται εκεί πολιτικοί κρατούμενοι, ενείχεν ιδιαιτέραν σημασίαν. Εκ των 30 όμως μόνο οι 12 κατώρθωσαν να διαπεραιωθούν εις Μακρόνησον ένεκα της επικρατούσης σφορδράς θαλασσοταραχής. Οι ξένοι δημοσιογράφοι διεπίστωσαν ότι οι κρατούμενοι εκεί ωδηγούντο εις τα εκλογικά τμήματα και εψήφιζαν εντελώς ελευθέρως και ανεπηρεάστως. Μερικοί μόνον εξ αυτών ηρνούντο να ψηφίσουν. Ιδίως δεν εψήφισαν οι ισχυριζόμενοι ότι αδίκως κρατούνται εκεί, όπως οι στρατηγοί Σαράφης και Αυγερόπουλος.»
εφ. Καθημερινή, 6.3.1950
