Ιστορικό εκλογών
Η πολιτική αστάθεια της πρώτης μετεμφυλιακής περιόδου αποτυπώθηκε στα αλλεπάλληλα κυβερνητικά σχήματα συνεργασίας που συγκροτήθηκαν μετά τις εκλογές του 1950 και τα οποία αποδείχθηκαν εξαιρετικά βραχύβια. Οι δημοτικές εκλογές που διεξήχθησαν τον Απρίλιο του 1951 άνοιξαν τον δρόμο για τις βουλευτικές εκλογές, οι οποίες, σύμφωνα με τον πρωθυπουργό Σοφοκλή Βενιζέλο, θα διεξάγονταν τον Σεπτέμβριο εφόσον είχε επέλθει συμφωνία μεταξύ των κομμάτων στο ζήτημα του εκλογικού νόμου. Η ενισχυμένη αναλογική ψηφίστηκε τελικά στις 26 Ιουλίου και τέσσερις ημέρες αργότερα δημοσιεύθηκε το διάταγμα διάλυσης της Βουλής και η προκήρυξη εκλογών για τις 9 Σεπτεμβρίου. Την ίδια στιγμή ο Αλέξανδρος Παπάγος ανακοίνωσε την κάθοδό του στην πολιτική και λίγες ημέρες αργότερα προχώρησε στην ίδρυση του Ελληνικού Συναγερμού. Παράλληλα, την 1η Αυγούστου τελεσφόρησαν οι συζητήσεις στον χώρο της Αριστεράς για τη συγκρότηση ενός νέου κομματικού σχηματισμού που οδήγησαν στην ίδρυση της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς.
Η κομματική αναδιάταξη που προκάλεσε η ίδρυση των δύο νέων κομμάτων σε συνδυασμό με το εκλογικό σύστημα, άλλαξαν άρδην το εκλογικό τοπίο. Έτσι στις εκλογές του Σεπτεμβρίου έλαβαν μέρος τα ιστορικά κόμματα, το Κόμμα Φιλελευθέρων και το Λαϊκό Κόμμα, τα νεοπαγή κόμματα της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς και του Ελληνικού Συναγερμού, η Εθνική Προοδευτική Ένωση Κέντρου, ενώ σε περιορισμένες εκλογικές περιφέρειες παρουσίασαν συνδυασμούς το Δημοκρατικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, ο Συναγερμός Αγροτών και Εργαζομένων και το Σοσιαλιστικό Κόμμα/Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ηλίας Νικολακόπουλος, Η καχεκτική δημοκρατία. Κόμματα και εκλογές, 1946-1967, Αθήνα 2001.
Σωτήρης Ριζάς, Η ελληνική πολιτική μετά τον εμφύλιο πόλεμο: κοινοβουλευτισμός και δικτατορία, Αθήνα 2008.
Jean Meynaud (με τη συνεργασία των Π. Μερλόπουλου, Γ. Νοταρά), Οι πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα, 1946-1965, τ. Α΄, Αθήνα 2002.
Greek Elections 1951 – © British Pathé
Οι εκλογές "εκ των έσω..."
«Μια βόλτα στα εκλογικά κέντρα της Εθνικοφροσύνης. Όλα τα προεκλογικά κέντρα έχουν εγκατασταθεί περί το Σύνταγμα. […] Φεύγεις από το εκλογικό κέντρο του Πλαστήρα και σε γραπώνει το μεγάφωνο του Παπανδρέου, μπαίνεις στο εκλογικό κέντρο του Τσαλδάρη και σε παραλαμβάνει το μεγάφωνο του κ. Βενιζέλου. Κι’ ενώ βουίζουν ακόμα τ’ αυτιά σου από τις επαγγελίες όλων των εθνικοφρόνων κομμάτων, σου δίνει και καταλαβαίνεις το μεγάφωνο του Παπάγου.»
εφ. Δημοκρατική, 4.9.1951
«Οι εκλογείς εσχημάτιζον κανονικώς την ουράν των έξωθι του εκλογικού τμήματος και επερίμεναν υπομονητικώς την σειράν των διά να ψηφίσουν. Επερίμεναν, χωρίς οιασδήποτε εκδηλώσεις. Αντιθέτως, θα ημπορούσε κανείς να ειπή ότι ο κάθε εκλογεύς εφρόντιζε να αποκρύπτη επιμελώς τα φρονήματά του. Μια απόπειρα διακριβώσεως του "τι ψηφίζει ο κόσμος" έμεινεν άνευ αποτελέσματος. […] Προσπάθεια να εξακριβωθή το φρόνημα των εκλογέων από τας εφημερίδας, απέτυχεν επίσης. Διότι οι εκλογείς εις την ουράν του τμήματος ή δεν κρατούν εφημερίδα ή την έχουν φυλάξει εις την τσέπην επιμελώς διά να μη φαίνεται. Οι ψηφοφόροι ήσαν γενικώς ανεκδήλωτοι.»
εφ. Ελευθερία, 10.9.1951
«Χαρακτηριστικό της χθεσινής εκλογής υπήρξεν η απόλυτος έλλειψις εκδηλώσεων που διέκρινε τους εκλογείς. Επεκράτησε δηλ. παντού η κατά την επιτυχή λαϊκήν έκφρασιν “μουγκαμάρα”. Κατέστη σχεδόν αδύνατον να συμπεράνη κανείς –όπως συνέβαινε σε άλλες εκλογές– και να σχηματίση κρίσιν από τα πεταμένα ψηφοδέλτια εις το ιδιαίτερον διαμέρισμα (παραβάν). Ψηφοδέλτια όλων των παρατάξεων είχον πεταχθή εις το δάπεδον. Όπως δε μας επληροφόρησαν πολλοί από τους αντιπροσώπους των διαφόρων κομμάτων, οι εκλογείς αυτή τη φορά “είχαν το χαρτάκι τους από το σπίτι ετοιμάσει”».
εφ. Εμπρός, 10.9.1951
«Το χαρακτηριστικόν των χθεσινών εκλογών εις τας Αθήνας υπήρξε η μυστικότης και η σιωπή των εκλογέων. Ούτε επιδείξεις, ούτε συζητήσεις, ούτε και προκλήσεις μεταξύ των ψηφοφόρων, οι οποίοι συνωστίζοντο ήρεμοι εις τας εισόδους των εκλογικών τμημάτων δια να ψηφίσουν. Φυσικά, εις το αθόρυβον των εκλογών συνετέλεσεν η απαγόρευσις των διαδηλώσεων, τα μέτρα περιορισμού της κυκλοφορίας αυτοκινήτων των υποψηφίων, τα οποία άλλοτε εκινούντο εις τα διάφορα σημεία της πόλεως με εμφανή προπαγανδιστικόν θόρυβον. [...] Μέσα εις την ατμόσφαιρα αυτήν αισθητός ήτο ο τόνος τον οποίο εδημιούργει η απουσία γυναικών ψηφοφόρων από τα εκλογικά τμήματα. Αρκετοί δε ενεθυμούντο τας τελευταίας δημοτικάς εκλογάς, όπου έλαβον μέρος ως ψηφοφόροι και αι γυναίκες και προέβαινον εις σχόλια κατά τας διαθέσεις των.»
εφ. Το Βήμα, 10.9.1951
«Πλην του κ. Παπανδρέου που ευρίσκεται εις τας Πάτρας, όλοι οι άλλοι αρχηγοί των κομμάτων εψήφισαν εντός της πρωΐας. Τα τμήματα όμως όπου εξεδήλωσαν τας πολιτικάς των προτιμήσεις ήσαν χαρακτηριστικά εις τας συμπτώσεις των. Λ.χ. Ο κ. Πλαστήρας εψήφισεν εις το Παγκράτιον που ενθυμίζει την αρχαίαν πάλην. Ο κ. Βενιζέλος έσπευσεν εις την Πυροσβεστικήν Υπηρεσίαν, ενώ ο κ. Τσαλδάρης εστάλη έκων άκων εις την αίθουσαν της Παθολογικής Ανατομίας. Μόνον ο στρατάρχης Παπάγος ανήλθεν εις τα ύψη, διότι αυτός εψήφισεν εις τον «Παρνασσόν».»
εφ. Καθημερινή, 10.9.1951
